Toevoegingen aan de bodem

Essentieel: de juiste bodem

Planten hebben een plaats nodig waarin ze verankert staan en een plaats waar ze gedeeltelijk voeding uit kunnen halen.
Als de plantjes net gepoot zijn maken ze gebruik van een natuurlijke voedselbuffer om de eerste weken door te komen. Een reserve wat in de plant zelf ligt opgeslagen. Dat is ook de reden dat pas aangeplante planten het de 1e weken perfect doen. En als je dan niet de juiste hoeveelheid voeding aanbied gaat de kwaliteit langzaam maar zeker achteruit. Daarom moeten we er voor zorgen dat er voldoende voeding aanwezig is. Niet alleen voeding natuurlijk. Ook de juiste hoeveelheid licht en CO2 zijn bepalend of je planten er prachtig bij staan, of dat je te maken krijgt met zwaar afgetakelde plantjes die ook nog eens onder de alg zitten en op het punt staan af te sterven.

Vroeger maakte men gebruik van een voedingsbodem.
Hierbij werd/word er een laag humusrijke/ organisch materiaal op de bodem geplaatst met daar overheen een afdeklaag van grind. Op zich een prima manier om planten in te laten groeien. Nadeel hiervan is dat als je opnieuw planten gaat aanbrengen in het aquarium kan dit enorme modderpoel kan veroorzaken. Hierdoor wordt het water troebel en krijg je veel lastige neerslag (residu) op de planten. Daarnaast is een voedingsbodem naar verloop van tijd uitgewerkt omdat alle voedingsstoffen in de bodem zijn verbruikt. Ze zijn ook maar 1x bruikbaar en het is praktisch bijna onmogelijk om de afdeklaag te hergebruiken. Een ander nadeel kan de compactheid zijn van de toplaag waardoor er zuurstofloze situiaties kunnen ontstaan in de bodem. Dus dit soort bodem word feitelijk bijna niet in het aquascapen gebruikt om er momenteel veel betere alternatieven beschikbaar zijn.
De meeste aquascapers maken gebruik van een aquasoil in plaats van b.v. zand, grind of voedingsbodem. En de reden hiervoor is de manier van aanbod van de voedingstoffen aan de waterplanten die opgeslagen liggen in de soil.

Voedingsstoffen toevoegen aan de soil?
Als je een soil gebruikt zit je met de meeste essentiële macro nutriënts wel goed. Maar het grote geheim zit in de toevoegingen die 'onder' de soil worden aangebracht in de vorm van een 'power sand'.
Een power sand is noodzakelijk als je de scape meerder jaren wil onderhouden. De soil raakt op ten duur uitgewerkt en het power sand zorgt voor een aanbod van voedingstoffen na deze periode. Dit komt omdat als je een soil gebruikt in de regel ook een 'lean-dose' bemesting gebruikt. Als je een 'rich-dose' waterkolombemesting gebruikt worden de voedingsstoffen in de bodem weer aangevuld. Maar de kans op problemen in de bak (alg, nutriënt lockdown en melting) zijn hiermee stukken hoger.

Toch zijn de meningen over het toevoegen van extra suplementen hier erg over verdeeld. Power Sand bestaat voornamelijk als basis uit poreus vulkanisch gesteente wat er o.a voor zorgt dat je goede watercirculatie onder de soil hebt. Een goede watercirculatie betekent veel zuurstof. En dat is weer bevorderlijk voor de bacterie ontwikkeling in de bodem. En het is goed voor de waterplanten die voedingsstoffen via de wortels opnemen. Deze hebben dan niet alleen direct voeding tot hun beschikking; ook in een veel later stadium als de soil is uitgewerkt het Power Sand nog steeds voeding afgeeft aan planten. Maar, dit is niet de enige eigenschap van powersand. Je hebt te maken met waterdruk op de bodem. Zeker als je een soil gebruikt kan dit voor problemen zorgen omdat de soil in elkaar gedrukt word.

Als je wat wil besparen kan je als onderlaag gecruste lavarock gebruiken. En dan in de verhouding 40% rock en 60% soil. Powersand ipv gecruste lavarock maakt zeker een positief verschil, maar dat betaal je dan wel veel meer. Powersand en een ander soort geimpregneerde onderbodem niet samen gebruiken, steeds één van de twee.

Bij het gebruik van een lean-dose bemesting raakt ook powersand na een lange tijd uitwerkt.
Onderlagen zijn bedoeld voor extra voedingsstoffen en voorkomt dat de soil geplet word door het gewicht als je een te dikke laag legt. Daarbij zorgt het voor betere doorstroming in de onderste lagen zodat je ook op die plekken genoeg zuurstof krijgt.

Let er wel op dat vulkanisch gesteente of andere lavarotsen geen voedingsstoffen opnemen door porositeit. In feite heeft de porositeit weinig te maken met het opslaan en vasthouden van voedingsstoffen. De werking van het vasthouden van voedingsstoffen zit voornamelijk in de Cation Exchange Capacity (CEC), die functioneert op basis van van-der-Waals-krachten, wat in essentie een elektrostatische kracht is, vergelijkbaar met het fenomeen waarbij een kam die door je haar is geborsteld in staat zal zijn om op kleine stukjes papier vast te houden.
Die aantrekkingskracht wordt "adsorptie" genoemd in tegenstelling tot absorptie.
De porositeit van de substraatdeeltjes verhoogt echter het totale oppervlak wat beschikbaar is voor adsorptie. In elk geval heeft dit grote oppervlak het effect dat voedingsmoleculen gaan vastkleven, in plaats van dat ze lukraak aan de waterkolom worden afgegeven.

Maar toch zie tegenwoordig steeds meer dat er gebruik word gemaakt van 'root taps' in een soil en dan met name in de nieuwe soils van ADA omdat deze minder voeding bevatten. Ook kunnen er roottaps worden geplaatst als de soil is uitgewerkt. Ook bij een remake van de scape kunnen er tabletten bij worden gestoken. Het is daarbij niet noodzakelijk om de soil te laten drogen; gewoon om de 5 cm een tablet tot op de bodem erin duwen. Bij een droge soil zou je ook roottaps kunnen verkruimelen en over de bodem van de bak kunnen strooien en daarna de scape verder opbouwen met rock en/of soil. Je gebruikt ongeveer 1 tablet (seachem) of opengebroken capsule (Dennerle) per 5 cm.

Een bij een ingezakte bodem kan je veel problemen krijgen met de opbouw van je bacteriecultuur omdat er geen zuurstof en voeding kan worden getransporteerd. Wat weer resulteert in slecht ontwikkelen van de wortels; dus van de planten, en een ophoping van schadelijke gassen dmv een rottingsproces. Daarom gebruiken we altijd een onderlaag. (powersand of een ander poreus gesteente) Hoe hoger de waterkolom is op je bodem hoe grover de structuur van deze onderlaag moet zijn.

Deze onderlaag zijn er in verschillende maten, afhankelijk van de hoogte van je bak. Een scape met een waterkolom van < 25cm heb je geen onderlaag nodig. En hoe hoger de bak hoe groter de afmeting van het powersand of een ander poreus gesteente.
A. Takahashi gebruikte ook heel vaak gewoon gruis van lavarock in grote filterzakken. Deze zijn gemakkelijk stapelbaar en uitermate geschikt om hoogte in een scape te realiseren om dit vervolgens aan te vullen met soil. Daarbij zijn zulke filterzakken ideaal van structuur om de distributie van water (en dus ook zuurstof) te bevorderen. Niets meer en niets minder.

Tot slot, een bodemverwarming is natuurlijk ook een toevoeging maar dat heb je absoluut niet nodig om een mooie plantenbak te maken. Het enige voordeel van een bodemverwarming is dat het water veel gelijkmatiger word verwarmt.
Het word nog wel gebruikt in de aquariumscene. Maar in de huidige wereld van het aquascapen wordt het vrijwel nooit gebruikt omdat het geen toegevoegde waarde heeft voor de plantengroei, wortelontwikkeling en gezond(er) houden van planten.

The Small Planted Tank