Welk licht heb ik nodig?

Als je een belichting wilt aanschaffen en de producent geeft geen informatie over de spectrale kleurverdeling en het aantal lumen dan moet je het gewoon niet aanschaffen. Je hebt namelijk geen idee wat je boven je bak gaat hangen. Er word altijd wel het wattage vermeld, maar dat is gewoon incomplete informatie waar je meestal niets mee kan. Net zoals de vermelding van de kelvinwaarde in relatie tot plantengroei. En als ze dan ook nog eens gaan promoten dat het product het beste licht zou zijn om planten te laten groeien geeft voor mij persoonlijk al aan dat de producent gewoon niet waarover hij praat. Dat zie je trouwens niet alleen met de goedkope ledjes uit China. ook professionele aquariummerken geven op dit gebied weinig tot slechte informatie.

Maar...welk licht heb ik dan nodig?

Dat is één van de meest voorkomende vragen die je leest bij deze hobby. En dat is ook logisch omdat het uitzoeken van een goede belichting erg complex is.

Allereerst moet je er van bewust zijn dat teveel licht eigenlijk één van de grootste problemen is in aquaria, en daarna te lang licht. Ik ga het niet hebben over de ouderwetse T5 en T8 lampen. Daar worden nog steeds prachtige resultaten mee behaald, maar LED heeft de laatste jaren een geweldige ontwikkeling doorgemaakt en doet bijna niet meer onder voor een T5 of T8 verlichting. Het heeft veel lagere energiekosten, is dimbaar en in alle vormen en maten te verkrijgen. Een persoonlijke voorkeur gaat uit naar de RGB belichting.

Maar, het blijft altijd een lastige keuze: welke belichting moet ik gebruiken voor mijn scape.
Als je een aquariawinkel instapt, of een webwinkel bezoekt, de keuze word meestal niet gemakkelijker. En het advies van de verkoper is dikwijls ook gebaseerd op een overtollige magazijnvoorraad. Dus is het verstandigst om zelf op onderzoek uit te gaan.

Persoonlijk adviseer ik een licht wat een 'overcapaciteit' heeft en waarmee je de sterkte kunt dimmen. Dus een dimmer is eigenlijk een must.

Als je nml. je lichtintensiteit kunt bepalen kan je elke plant laten groeien die je wilt. Je hebt namelijk te maken met verschillende planten met verschillende lichtbehoeftes. Als jij een 'low-tech' scape wilt gaan maken heb je minder licht nodig dan een 'high-tech' scape. Het is een feit dat je met medium licht alles kan laten groeien. Dan spreek over 40 tot 50 PAR op de bodem. Maar dat wilt niet zeggen dat je een belichting nodig hebt die maximaal deze waarde kan leveren. De meest moeilijke en lichtbehoevige planten groeien gewoon prima bij 50 PAR, maar ze groeien net wat beter (kleur) als ze een paar uur per dag een lichtpiek hebben van bv. 100 PAR. En problemen met groei en kleur van planten komt hoofdzakelijk door verkeerde CO2 en voedingswaardes

Dus, een belichting met overcapaciteit die je kunt laten branden op 75% is ideaal. Zeker als je LED verlichting aanschaft. Het is per definitie geen goed idee om LEDs continue op hun volle vermogen te laten draaien. Dit geeft onnodig veel warmte die afgevoerd moet worden, en de levensduur is veel korter.

Goed, we zijn al een stukje meer op weg naar goede verlichting boven je scape. Dan krijg je de volgende vraag: wat is het vermogen dat ik nodig heb?

Zoals je misschien al gelezen hebt zijn er een aantal dingen die je moet vergeten. Allereerst is dat het aantal Watt wat je nodig hebt. En zeker die achterhaalde regel 'Watt per Liter'. Een Watt zegt iets over het vermogen wat een lamp uit het energienet trekt en niets over de intensiteit, kwaliteit of effectiviteit van het licht.
Een 20Watt spaarlamp geeft namelijk heel ander licht als 20Watt gloeilamp. Een LED verlichting van 20Watt geeft heel ander soort licht als een TL verlichting van 20Watt. De regel van Watt per liter is een ouderwetse regel die vroeger goed werkte omdat toen alle belichting bestond uit dezelfde soort TL verlichting.
Je moet dus de PAR waarde van de belichting weten, maar dat is helaas niet zo gemakkelijk. Je gaat het ook nooit terug vinden op de doos van je belichting omdat het aantal PAR word beïnvloed door veel factoren. Bijvoorbeeld de afstand tot aan de plant, de reflectie van het aquariumglas en zelfs de reflectie van het water zelf. Daarbij is een PAR meter een erg duur apparaat van honderden euro's. Daarom is de gemiddelde amateur aquascaper aangewezen op de maat-eenheid lumen.

Dus samengevat gebruiken we Lumen dus, gemakshalve, om een bepaalde waarde aan te geven aan het licht, gewoon om het feit dat dit de enige praktische richtlijn is. Het advies voor een beplant aquarium is een lichtintensiteit tussen de 25-40 Lumen per Liter aquariumwater.
Afhankelijk van de soorten planten die je gaat gebruiken. Want sommige planten groeien beter met veel licht en sommige planten groeien weer slecht met veel licht. Daarom word er ook een onderscheid gemaakt tussen drie moeilijkheidsgraden bij het opkweken van planten. Het is dus belangrijk om goed na te denken over welke soort planten je gaat/wilt en vooral kunt gebruiken in je scape. Want bepaalde combinaties zijn niet aan te bevelen. Zo moet je b.v. geen schaduwplanten gaan plaatsen naast veel licht behoevende planten.

Dat wil niet zeggen dat je planten met een andere lichtbehoefte niet in 1 bak kan plaatsen. Zo zou je een schaduwplant in het donkerste stukje kunnen plaatsen. Bijvoorbeeld onder een stuk hout, of in de schaduw van een stuk hardscape.

Maar nogmaals, Lumen per liter water is een richtlijn en relatief. Als je een hoge kubusscape wilt maken heb je een hogere waterkolom waardoor je meer licht nodig hebt om de bodem te bereiken. Dus ga je ook meer Lumen nodig hebben.

Ik adviseer je een goede LED te kopen, het liefst met een dimmer. En dat hoeft helemaal niet duur te zijn.

De foto hiernaast heeft een dimbare LED RGB verlichting van slechts 40,- (Chihiros RGB45, 1e generatie, 1400 lumen) met een regelbare dimmer van een tientje. Je mag er natuurlijk best een soortgelijke LED merkverlichting boven hangen van 250,- maar dat vindt ik persoonlijk zonde van je geld. Zo'n goedkope LED is ideaal om mee te beginnen. Een duurder kwaliteitsbelichting kan je altijd nog in een later stadium aanschaffen.

Het is trouwens een fabeltje dat als je veel CO2 toevoegd dat de plant extra behoefte krijgt aan licht. Planten hebben feitelijk helemaal niet de hoeveelheden licht nodig die je overal ziet.
Je zal verbaasd zijn als je weet wat je kunt laten groeien met 'laag licht'. Nogmaals: de meeste problemen onstaan door teveel licht, daarna door te lang licht!

Er word vaak geadviseerd om de lichtduur te houden op 6 tot 8 uur. Maar... dat is eigenlijk alleen van toepassing op een high-light scape. Voor een low tech scape (met veel langzaam groeiende planten) is dit minimaal 8 en max 14 uur. Dit heeft te maken met de opnamesnelheid van de plant. Langzaam groeiende planten hebben een 'langzamere stofwisseling' en het duurt altijd even voordat de plant effectief gaat assimileren. Daarom hebben ze ook minder voedingstoffen nodig als een high tech scape met snelgroeiende stengelplanten erin. En daarom is ook de Co2 behoefte veel minder waardoor ze met een veel lagere concentratie kunnen groeien (3 tot 10ppm). Ga voor maximaal 12 uur licht, liever minder. Ikzelf ga voor 7 uur in de zomer en 9 uur in de winter. Met een low light kan dit worden uitgebreid tot bijvoorbeeld 10 in in de zomer tot 12 uur in de winter.

Kies planten uit die passen bij je verlichting. Of beter geformuleerd; kies planten die bij elkaar passen wat betreft lichtintensiteit.

Bij veel licht groeien je planten snel. Bij teveel licht gaan de planten harder groeien, en soms zelfs te hard. En dan met name de langzaam groeiende soorten gaan hiervan last ondervinden. Een plant is in het algemeen niet geschikt om die geforceerde groeisnelheden te verwerken. Daar is de plant genetisch niet voor gemaakt.
Het resulteerd vaak in kapot gegroeide groeicellen van de plant omdat ze het overtollige zuurstof (wat vrijkomt bij assimillatie) niet goed meer kunnen verwerken. Hierdoor gaat de kwaliteit van de plant achteruit wat resulteerd in een scape met lelijke beschadigde planten. En dat zie je heel vaak.

Mensen die teveel licht boven hun bak hebben krijgen bijvoorbeeld snel problemen met algvorming. Als ze hier bewust van zijn gaan ze net zoveel CO2 en voedingsstoffen toevoegen om een eventuele alg uitbraak te minimaliseren.
Ze hebben immers gelezen dat je de balans van de (waardeloze) 'Gouden Driehoek' moet vinden: licht, voeding en CO2.
Maar toch zien ze dat de kwaliteit van hun planten slechter word terwijl ze overtuigd zijn van hun 'juiste balans' in de bak. Dan worden de planten geanalyseerd, het water word op alle mogelijke manieren getest en ze komen vaak niet tot de juiste oplossing.
Ze gaan vragen stellen op een forum en ze krijgen de opmerking dat het ongetwijfeld een technisch mankement is. Dat vinden ze logisch omdat het licht, de CO2 en de voeding allemaal prima in orde zijn. Ze maken immers gebruik van de (achterhaalde) 'Gouden driehoek' die helemaal in balans is.
Ze hebben geen alg probleem en gaan er dus vanuit dat alles optimaal is afgesteld. En toch vinden ze het vreemd dat de kwaliteit van de planten niet goed is. Ze hadden immers gelezen dat het makkelijke planten waren...

The Small Planted Tank