Snoeien van planten

Snoei is groei.

Als het op snoeien aankomt hebben zelfs de meest ervaren en succesvolle scapers een lichte aarzeling om doelbewust te knippen. Minder ervaren scapers grijpen hun schaar en knippen meer dan bezorgd, zichzelf afvragend: gaat de plant dit wel overleven, en krijg ik geen groeiachterstand? En wat als ik hiermee de hele scape ruineer waarmee ik al zo lang mee aan de slag bent?' En je hoopt altijd dat er iemand is die je deze vragen beantwoord.
Wees gerust. De beste benadering van het snoeien is om ervan te genieten... Zie het als een creatieve klus, een taak om van je scape een prachtig kunstwerk te maken. Misschien wel het meest raadselachtige element van het aquascapen is de vraag wanneer en hoe en zelfs waarom te snoeien.

Wat is snoeien?
Om het eenvoudig te houden betekent het dat je de plantgroei, de produktiviteit en de vorm hiervan controleerd. Het is bijna onmogelijk om een plant dood te laten gaan door te snoeien. Zelfs als je het helemaal verkeerd doet. Het ergste wat kan gebeuren is dat waarschijnlijk de compositie ruineerd of de plant tijdelijk laat stoppen met groeien omdat deze moet herstellen van de opgelopen schade. Toch zal uiteindelijk de plant zich volledig herstellen.
Gezonde aquariumplanten zijn verrassend veerkrachtig en er zijn verschillende manieren van snoei beschikbaar die door scapers worden gebruikt.

Betekenis van de snoei.
Waarom moet je een plant snoeien als ie goed groeit? Een steeds terugkerende vraag bij de beginnende hobbyist. Je kunt het definiëren als het verwijderen van gedeeltes van de plant met een bepaald doel. De basis redenen voor snoei zijn:

- het behouden van de plant haar gezondheid
- om wildgroei te beperken
- om de kwaliteit van de bladmassa de vergroten
- om de plant een verjongingskuur te geven
- om vorm te brengen aan de plant(en)

Veel aquariumplanten hebben een regelmatige snoei nodig om hun kracht te behouden en nieuwe scheuten aan te maken. Sommige snoei technieken worden alleen uitgevoerd als de plant actief groeit. Veelal als de plant een tijd groeit verbruikt hij veel energie en raakt in principe uitgeput. Dan is een kleine maar regelmatige snoei een goede manier om de vitaliteit terug te brengen in de plant.
Zelfs problemen die vermeden kunnen worden door de juiste planten te plaatsen, in relatie tot je aquarium, is het soms nodig om de groei te beperken van de snelle groeiers. Omdat ze hiermee het licht weghouden van andere langzamere soorten.
Met name de stengelplanten moeten gecontroleerd worden als ze hun vorm hebben bereikt, anders gaan ze overwoekeren. Als je stengelplanten haar gang laat gaan bereiken ze zelfs het wateroppervlakte om daar vervolgens door te groeien in hun 'bovenwatervorm'. En zelfs als de condities goed zijn, kunnen ze zelfs ook gaan bloeien!
In zulke situaties is dat wellicht wel leuk om te zien, maar het is geen mooi gezicht. Hierop had snoei het juiste antwoord kunnen zijn en de sleutel tot beheerste onderwater groei. Regelmatig snoeien van stengelplanten verkleint de kans op wildgroei en zorgt ervoor dat de energie naar nieuwe scheuten, sterkere stengels en vollere bladeren gaat. En dit komt de plant alleen maar ten goede. Dus, als je de planten behoed tegen bloeien is snoeien de beste optie...

De staat van je scape word bepaald door de nieuwe groei van planten. In een mooie scape, met name in een kleine bak, is het belangrijk moet het ecologisch systeem subtiel in balans gehouden worden. Als deze balans iets word verstoord gaan de planten zich automatisch aanpassen.
Soms pakt dit goed uit, en soms juist niet. Snoeien blijft een essentieel onderdeel om de balans in je bak te behouden. Snoeien is niet alleen bedoeld voor stengelplanten. Bijvoorbeeld langzaam groeiende planten, zoals Bolbitis en Microsorum pteropus krijgen hierdoor mooie nieuwe bladeren als de oude netjes worden verwijdert. Dit is natuurlijk beter dan niets ondernemen en de bladeren laten verrotten

veel scapers vinden het zonde om een mooi ontwikkelde en gezonde plantbestand te snoeien. Maar snoei is noodzakelijk!

De principes van snoei
Voordat je nu enthousiast begint met snoeien is het wel belangrijk om een basiskennis te hebben van de universele groeistadia van de planten, en dan voornamelijk het tijdstip van snoeien. Je moet de plantsoorten goed bestuderen.

De juiste timing is cruciaal in het snoeien van planten. De onervaren hobbyist die begint met snoeien omdat ie 'denkt' dat het moet kan voor verrassende resultaten komen te staan.
Als planten in slechte conditie worden gesnoeid gaat dit niet resulteren in nieuwe groei. Hij zal dan alleen maar proberen te overleven; bladeren vallen af of verkleuren, de groei komt stil te vallen en in sommige gevallen gaat de plant gewoon dood.
Aan de andere kant moet je de snoei ook niet gaan uitstellen tot het laatste ogenblik. Ook al zien de planten er nog goed uit. Dit geld voornamelijk voor stengelplanten. Als de snoei gemaakt is op de lagere delen van de stengel terwijl de plant feitelijk al de 1e tekenen van veroudering laat zien (zwakheid, fletse kleur, verrotting van de lagere delen) dan kan de planten gaan 'krengen' omdat de opname van voedingsstoffen niet meer optimaal verloopt. In de meeste gevallen valt de groei stil en in het ergste geval zal de mooie scape totaal veruineerd worden.
Om zo'n ramp voor te zijn is het verstandig om de groei van de plant nauwlettend in de gaten te houden voordat je gaat snoeien. Het moment van snoeien word dus feitelijk bepaald aan de hand van observatie dan routinematig.
Houdt daarbij de voorstelling van het eindresultaat van je scape voor ogen.
Als je hebt gesnoeid moet je jezelf afvragen of dit de richting is waar je heen wilt met je uiteindelijke scape. Eén van de manieren om een mooie scape te maken bestaat niet alleen uit een mooi beplantingsplan maar ook in de gelijkwaardige groei van alle planten naar de uiteindelijke vorm. Alle mooie voorbeelden die je ziet van een 'volgroeide scape' zijn afhankelijk geweest van de uitwerking van combinaties van meerder factoren: verschillende vormen, hoogtes van de planten en de dichtheid van de begroeiing. Maar vaak zijn deze factoren erg gemanipuleerd. Uiteraard hebben geen 2 planten dezelfde groeisnelheid; het is een kwestie van timing om diverse planten 'op tijd' samen te laten komen tot de gewenste vorm. Soms word er zelfs voor gekozen om heel snelle groeiers pas op een later stadium aan een scape toe te voegen.

Onderhoud na de snoei
De gehele kwantiteit van aquariumplanten verschilt voor- en na het snoeien. Voor de snoei is assimilatiebehoefte van de plant op haar maximum, net zoals de vraag naar CO2, licht en voedingstoffen. Na het snoeien heb je veel plantmassa weggeknipt, daarom zal de vraag naar bovenstaande factoren drastisch lager uitvallen en beperking hiervan is noodzakelijk om een algenuitbraak te voorkomen! Het niveau van voedingsstoffen van het water moet worden verminderd en dit doen we door een waterwissel van 50%. Pas als er nieuwe groei zichtbaar is kan er weer begonnen worden met het terugbrengen van voedingstoffen naar de behoefte van de plant.
Behalve als je gebruik maakt van de EI natuurlijk omdat dan toch alles aan het einde van de week word gereset.

Ook is het belangrijk om al het snoeiafval uit het water te verwijderen om elke kans van alguitbraak weg te nemen. Alle stukjes snoeiafval gaan liggen rotten in je scape waardoor de DOC sterk gaat toenemen. En verhoogde DOC geeft altijd een verhoging van organische fosfaten en dus alg. Daarbij kunnen snoeiresten opnieuw gaan groeien, en dan met namen op plekken die jij niet wilt. Dat is het grote nadeel van bijvoorbeeld mos in je scape. Die kun je, in sommige gevallen, zelfs nooit meer compleet uit je bak krijgen...

Het is een veelgemaakte fout om de 3 elementen te gaan verhogen (licht, voeding, CO2) omdat men denkt de plant dit extra nodig heeft om snel te herstellen van de opgelopen schade. Dit werkt juist averechts. Je moet consequent zijn en veel geduld hebben nadat je hebt gesnoeid.
Even een opsomming:
1. verlaag de CO2 toevoer met 50%
2. verlaag de voedingsstoffen met 50% (behalve bij een lean dose bemesting of EI)
3. verkort de lichtintensiteit, bijvoorbeeld van 100 naar 75%
4. regelmatige waterwissels
Deze maatregelen moeten wel in verhouding staan tot de waterkwaliteit en conditie van de planten.

Soorten van snoei die gebruikt worden.
De techniek van snoeien is afhankelijk van het type waterplant. We moeten goed bewust zijn van de natuurlijke groeivormen van de plant, de bladvorm van verschillende soorten. Als dit bekent is kun je de beste snoei techniek gaan toepassen.

STENGELPLANTEN: Er zijn verschillende manieren voor stengelsnoei omdat er ook verschillende soorten stengelplanten zijn. Maar de meest voorkomende manier van snoeien heeft ten doel om de productie van nieuw gewas te forceren en om nieuwe uitlopers te maken. (zijscheuten).

UITLOOP SNOEI: Eén van de meeste gebruikte manieren om een volle ondergroei te creëren is het om het groeipunt te snoeien (toppen), dit om de groei van nieuwe zijscheuten te activeren. De groeitop (waar de meeste groei is) is in de regel chemisch dominant aan het onderste gedeelte van de plant (apicale dominatie).
Veel plantensoorten maken gebruik van een chemische stof die er voor zorgt dat de groei van het onderste gedeelte van de plant word afgeremd. Hierdoor word er hoofdzakelijk energie gestuurd naar het bovenste gedeelte waardoor er telkens nieuwe bladeren of uitlopers worden gemaakt. Als dit dominante gedeelte word gesnoeid word een andere chemische reactie in gang gezet: nieuwe uitlopers op de lagere delen van de plant.

VERNIEUWENDE SNOEI: bij deze manier van snoeien halen we alle beschadigde, kapotte, zieke of stervende gedeeltes weg. Dit gebeurt o.a bij een onbeheersbare alguitbraak. Als laatste remedie worden de aangetaste planten tot een cm boven het substraat gesnoeid. Maar dit wordt ook weggesnoeid om het risico te vermijden dat het plantafval gaat liggen rotten in de bak.

VORM SNOEI: zoals de naam al aangeeft is deze snoei bedoeld om een vorm in de groep planten te krijgen. Het is de bedoeling om gebruik te maken van de natuurlijke groeipatroon van de plant om een geplande vorm te maken. De meeste rotala's zijn perfecte stengelplanten die gebruikt kunnen worden om een bepaalde vorm te creëren.

LAGE SNOEI: dit houdt in dat de plantmassa word uitgedund. Meestal het wegsnoeien van uitlopers (runners) en zijscheuten. Doel hiervan is zogenaamde 'deadspots' te vermijden. Juist die deadspots die door de plant zelf word gemaakt; omdat de plantmassa te dik wordt waardoor het water niet goed er doorheen kan circuleren waardoor er een aftakeling van de plant komt (geen voeding, CO2 en licht)

PREVENTIEVE SNOEI: een manier van snoei die voornamelijk op langzaam groeiende planten word uitgevoerd, zoals Anubias of Cryptocoryne waar kans bestaat dat vnl op de oudste bladeren alg gaat ontstaan. Het weghalen van deze grote, wellicht licht aangetaste bladeren, valt ook onder 'snoeien'.

Planten hebben een continue zorg nodig in een scape, anders gaat de onderwatertuin langzaam veranderen in een ongecontroleerde bende. Dit onderhoud houd in dat je planten uitdunt en dode bladeren weghaalt. Zonder dit onderhoud zal de plant uiteindelijk slecht gaan groeien. En misschien nog wel belangrijker is dat sommige planten, die sneller groeien, kunnen gaan woekeren. Per week heb je gemiddeld, afhankelijk van de grote van je scape, als snel een uur voor dit karwei nodig. Deze maatregelen zijn niet alleen nodig om geen zielige lelijke plantjes te krijgen, ze behoeden je dat het gehele biologisch systeem ontregelt raakt.

Er komt natuurlijk een fase dat de vitaliteit van de plant achteruit gaat door het vele snoeien. Dan is het aan te bevelen dat je, na een snoeibeurt, de resterende stengel uit de soil trekt en de top daarvoor in de plaats steekt. Doe dit niet allemaal in 1x maar in fases. Bijvoorbeeld elke week een kwart van het 'uitgeputte' gewas.
Het gevaar kan namelijk zijn dat je met dit proces teveel bodemverstoring krijgt waardoor de NH3/NH4 toeneemt. En dat is altijd een trigger voor algen. Daarom na dit proces een extra grote waterwissel en de lichtintensteit iets verminderen. Dit allemaal in het kader van algpreventie.

Na een aantal keer snoeien van stengelplanten is het noodzakelijk om de hele plant eruit te trekken en de gesnoeide verse toppen overnieuw terug te plaatsen en het oudere onderste gewortelde deel weg te gooien.

The Small Planted Tank